Rodzicom nie przysługuje wynagrodzenie za opiekę prawną nad ubezwłasnowolnionym dzieckiem

Uchwała została podjęta w piątek przez Izbę Cywilną SN w odpowiedzi na pytanie skierowane przez poznański sąd okręgowy.

"Źródłem wątpliwości, które legły u podstaw przedstawionego zagadnienia, wydaje się, że było niedostrzeżenie przez sąd II instancji różnicy między obowiązkiem alimentacyjnym, a obowiązkami opiekuna prawnego ustanowionego dla osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie" - wskazał w uzasadnieniu uchwały sędzia Grzegorz Misiurek.

SO w Poznaniu w II instancji rozpatrywał odwołanie matki niepełnosprawnego i całkowicie ubezwłasnowolnionego pełnoletniego syna - od zapadłego przed rokiem wyroku Sądu Rejonowego w Pile. Sąd I instancji oddalił wniosek kobiety dotyczący przyznania jej ze środków publicznych miesięcznego wynagrodzenia w wysokości 700 zł.

Podstawą wniosku kobiety był przepis Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (art. 162) mówiący o możliwości wynagrodzenia dla prawnego opiekuna ubezwłasnowolnionego stanowiący, że "sąd opiekuńczy przyzna opiekunowi za sprawowanie opieki na jego żądanie stosowne wynagrodzenie okresowe albo wynagrodzenie jednorazowe w dniu ustania opieki lub zwolnienia go od niej". "Wynagrodzenia nie przyznaje się, jeżeli nakład pracy opiekuna jest nieznaczny lub gdy sprawowanie opieki jest związane z pełnieniem funkcji rodziny zastępczej albo czyni zadość zasadom współżycia społecznego" - stanowi jednak kolejny paragraf tego przepisu.

Sąd rejonowy rozpatrując sprawę przyznał, że ubezwłasnowolnione dziecko nie posiada żadnego majątku. Rodzina uzyskuje rentę socjalną oraz zasiłek pielęgnacyjny i dodatek rehabilitacyjny, zaś "matka wykazuje się dużym oddaniem w osobistych staraniach o syna". "Natomiast jej nakład pracy w zakresie reprezentacji prawnej nie jest znaczny" - dodał sąd w Pile. Ponadto wskazał, że opieka ta "czyni zadość zasadom współżycia społecznego" i w okolicznościach sprawy stanowi wyraz obowiązku alimentacyjnego matki wobec syna. Dlatego sąd I instancji wniosek oddalił.

Sąd okręgowy rozpatrując odwołanie nabrał jednak wątpliwości w sprawie interpretacji przepisu i rozumienia normy stanowiącej, że wynagrodzenia takiego nie przyznaje się, jeśli opieka "czyni zadość zasadom współżycia społecznego". "Rzecz w tym, że sprawowanie opieki prawnej zawsze będzie czynić zadość zasadom współżycia społecznego" - zaznaczył poznański sąd. Zapytał, czy przepis ten można na przykład rozumieć w sposób taki, że wynagrodzenia nie przyznaje się tylko wtedy, gdy "opieka sprawowana jest w sposób niewłaściwy".

Sąd Najwyższy w składzie trojga sędziów rozpatrując to zagadnienie podjął jednak uchwałę (III CZP 35/24) głoszącą, że "wynagrodzenie za sprawowanie opieki prawnej nad ubezwłasnowolnionym dzieckiem - co do zasady - nie przysługuje rodzicom, na których spoczywa obowiązek alimentacyjny wobec tego dziecka".

Jak powiedział w uzasadnieniu uchwały sędzia Misiurek, w rozpatrywanej sprawie chodziło o dziecko osoby sprawującej opiekę, a więc "osobę połączoną najściślejszymi więzami rodzinnymi i ta okoliczność ma istotne znaczenie". "Obowiązki opiekuna polegają w zasadzie na udzielaniu pomocy osobie, która nie radzi sobie w sprawach istotnych życiu, ale pomocy prawnej. Przy ocenie kwestii wynagrodzenia trzeba mieć to na uwadze" - zaznaczył sędzia.

Tymczasem - jak wskazał - w złożonym wniosku kobieta wskazywała "na takie elementy i przesłanki uzasadniające - w jej ocenie - przyznanie tego wynagrodzenia, które w zasadzie dotyczyły obowiązku alimentacyjnego, czyli usług faktycznej opieki, trudności życia codziennego jej samej i syna wynikających właśnie z obowiązku alimentacyjnego".

Sędzia potwierdził, że zgodnie z przepisem nie przyznaje się wynagrodzenia, jeśli opieka "czyni zadość zasadom współżycia społecznego". "Nie ulega wątpliwości, że taka opieka między członkami rodziny wynika z więzi rodzinnej zgodnie z powszechnie uznawanymi w społeczeństwie zasadami moralnymi" - powiedział sędzia Misiurek.

W związku z tym, dodał, nie można "porównywać sytuacji osoby obcej, trzeciej, która sprawuje taką opiekę nad ubezwłasnowolnionym z opieką sprawowaną przez najbliższego członka rodziny". (PAP)

autor: Marcin Jabłoński

mja/ mok/